وقتی ایلینا مونتاک کارمند سابق گوگل و فارغالتحصیل دانشگاه هاروارد، در سال ۲۰۱۳ به نوار غزه رفت، مهمترین چیزی که شگفتی او را برانگیخت نه فقر بود، نه ویرانی ناشی از سالها جنگ و نه قطعی برق. بلکه هیجان، اشتیاق و تمرکزی بود که شهروندان و ساکنان این منطقه داشتند.
ایلینا مونتاک میگوید:
هرگز در عمرم مردمی به این سختکوشی ندیده بودم البته بهجز در Harvard و Silicon Valley. مردم آنجا فقط میخواهند زندگی عادی داشته باشند، همین و برای همین هم تلاش می کنند.
ایلینا مونتاک درنظردارد این انرژی را به همراه "گیکهای اسمان غزه" (Gaza Sky Geeks) که یک شتابدهنده استارتآپ در شهر غزه است، تحت کنترل خود دربیاورد، که البته با حمایت گوگل و موسسه خیریه آمریکایی Mercy Corps راه اندازی شده است و با پرورش ایدههای تجاری، ارتباط کارآفرینان را با سرمایهگذارها برقرار میکند.
به نظر میرسد که سرمایهگذاران ساکن برکلی در کالیفرنیا، قانع شدهاند که جمعیت جوان و انعطافپذیر غزه میتواند در شهری که فقط به اندازه فیلادلفیاست و توسط حماس اداره میشود، داستانهای موفقیت آمیز بسیاری خلق کنند.
تاکنون چهار شرکت GSG توانستهاند در مناطق خارج از حوزه تمرکز موسسههای تولیدی عربها سرمایهگذاریهای مطمئنی داشته باشند. Tevy به بینندگان تلویزیونی اجازه میدهد نظراتشان را درباره برنامههای تلویزیونی همزمان با پخش برنامهها بیان کنند، Datrios یک شبکه اجتماعی برای دوستداران فوتبال است، Wasselni یک سیستم استفاده مشترک از ماشین و اپلیکیشن تاکسی برای شهرهای پرترافیک خاورمیانه است و DWBI که انجام آنالیز دادهها را بهصورتخودکار تبدیل میکند. هدف ایلینا این است که امسال هم چهار استارتآپ جدید در GSG را راهاندازی کند.
علیرغم محاصره ۸ ساله اسراییل که مانع از واردکردن موادی مثل بتن و مواد شیمیایی شده است، تلفنهای هوشمند بهراحتی قابلدسترس هستند و جوانهای غزهای همانقدر به توییتر و فیسبوک معتاد هستند که درجاهای دیگر دنیا این امر رایج هست. میزان بیکاری در غزه که بیشترین میزان بیکاری دنیا است، یعنی ۴۳٪ به گزارش بانک جهانی. این به مفهوم آن است که بخش تکنولوژی رقیب چندانی برای تصاحب نخبگان ندارد.
در "اردوی آموزشی" پنجروزهی این ماه در دفتر GSG در کنار بندرگاه شهر غزه، بندرگاهی که قبلاً بسیار پررونق بوده ولی حال بهخاطرمحاصره ازکارافتاده، حدود ۴۰ کارآفرین ایدهها و طرحهای جالبی را مطرح کردند. مردها با تیشرت و شلوار جین و خانمها با روسری و دامنهای بلند روی کاناپههای رنگی نشتهبودند، لپتاپ و تلفن هوشمند دردست داشتند و بامربیان داوطلبی که از سانفرانسیسکو، انگلیس و دبی به آنها ملحق شده بودند چت میکردند.
چالشهایی که آنها دارند با استارتآپ های دیگر بسیار متفاوت هستند. اولویت اول با مسئله پیوستگی تجاری است و مسئله مهمی که بیان میشود این است که اگر جنگ شدت گرفت، هماهنگی با شرکتی دیگر درجایی از کرانه باختری که فشار کمتری وجود دارد انجام بگیرد تا کارها به روال خودشان ادامه پیدا کنند. به علاوه ملاقات با شرکای اصلی که درکشورهایی دیگر حضور دارند هم میتواند پیچیدگی خودش را داشته باشد، چراکه فرودگاه غزه سالهاست که توقیف شده است و مردم محلی باید برای خروج از منطقه، از اسراییل یا حکومت مصر اجازه داشته باشند.
یکی از شرکتکنندگان جلسه استارتآپ زنی به اسم ناوال، ۳۲ ساله، برای اولین بار در فیسبوک درباره GSG خوانده بود. وی موسس سایتی به اسم MENAship باهدف متصل کردن دانشجویان عرب با دانشگاههایی که بورسیه تحصیلی میدهند است. او میگوید:
اولین بار که کلمهی استارتآپ را شنیدم، هیچ نظری راجع به آن نداشتم.
ولی حال، خود او استارتآپی با چهار همتیمی را مدیریت میکند که نتیجهی تلاش خودش برای یافتن بورسیه تحصیلی در خارج از غزه بوده است. در عین حال او تاکید میکند مکانی که در آن مشغول به فعالیت هستند، دارای مشکلات عدیدهای است.
برق یکی از چالشهای بزرگ ما هست، ما زمان زیادی در اختیارداریم ولی با نبود برق هیچ کاری از دستمان برنمیآید.
محمد ۲۷ ساله، عضو یک استارتآپ گیم سازی به اسم Baskalet است که اولین عنوان بازیشان را که یک بازی رانندگی است، منتشر کرده است. او اخیرا کار تمام وقت خود را که در یک شرکت برونسپاری پروژههای نرمافزاری رها کرده است تا کل تمرکز و وقتش را روی استارتآپشان بگذارد و به گفته خودش چالشهای شهر غزه را حل کند. او در طول جنگ حماس و اسرائیل، که به کلی محل زندگیاش را نابود کرده بود، برای حفاظت از خانواده کارش را تعطیل کرد ولی بعد از جنگ سختتر کار کرد تا بتواند جبران زمان از دست رفته را بکند.
یکی از مربیانی که با جوانان غزه ملاقات کرد تد مککارتی بود که به عنوان مشاورتکنولوژیکی در.Thought Works Inc در سانفرانسیسکو کار می کند. به گفتهی او قبل از ملاقاتش تقریبا باور نمی کرد شاهد چنین فضایی باشد.
واقعا حیرتزده شدم. تعداد خیلی زیادی از ایدههای استارتآپی خوب که برای شروع یک تجارت جدی کافی بودند وجود داشت.
تغییر جهت کاری GSG به سمت ایجاد شرکتهایی که با چنین شرایطی در غزه ماندگار باشند، اولویت اول ایلینا شدهاست، او بعد از فارغالتحصیلی از هاروارد در سال ۲۰۰۶ به شرکت گوگل رفت و سپس به گروه مشاوره Monitor Group ملحق شد و بعد با سابقهای درخشان به اردن رفت. در سال ۲۰۱۳، مجموعه موسسههای Mercy Corps او را برای اداره GSG استخدام کردند که به جوانهای تحصیلکرده کمک میکرد با طرحهایشان تجارتهای جدیتر و بزرگتری برای آینده خود بسازند.
هرچند شرکت گوگل برای آغاز کار مبلغ ۹۰۰ هزار دلار را هزینه کرده است، موسسه Mercy و شرکت GSG نیز درخواست جمعی برای کمک به برگزاری رویدادها و هزینههای جاری ایجاد کردند که توانست حمایت ۸۰۰ نفر را جذب کرده و مبلغ ۲۵۰هزار دلار را جمع کند.
شیخار قوش، مدرس کارآفرینی در مدرسه تجارت هاروارد می گوید:
ایجاد یک اکوسیستم تکنولوژیکی در منطقه فلسطین اصلا ساده نیست، بالاخص توسعه محصولاتی که دنیای عرب و مردم قشر متوسطِ رو به رشدش را هدف قرار داده باشند. در دیدار سال پیشم از کرانه باختری دیدم شرکتها بهجای این که بهطرف غرب نگاه کنند، خیلی مشتاقانه بر روی خاورمیانه و افریقای شمالی متمرکز بودند.
ولی در حال حاضر او به اشتیاق جوانهای غزه بسیار امیدوار هست. در طول جنگ ۲۰۱۴، که بیش از ۲۰۰۰ کشته از غزه و ۷۰ کشته از فلسطین اشغالی داشت، نگرانی عمده ایلینا این بود که کارآفرینان GSG اشتیاق خود را از دست بدهند که این اتفاق نیفتاد.
ولی او میگوید:
بعد از جنگ وقتی بهطرف دفترم حرکت کردم ۶۰ نفر را دیدم که منتظر من بودند و همه میخواستند در مورد استارتآپشان حرف بزنند.