به لطف رسانه‌های اجتماعی، ما در حال حاضر می‌دانیم که اگر همکارمان یک درخت بود دوست داشت که بید باشد، اگر در انتخاب چهره‌اش نقش داشت چهره‌ی آنجلینا جولی را انتخاب می‌کرد و بدون طوطی‌اش زندگی برایش غیرممکن است. علاوه بر این‌ها از عقاید و نظرات او نسبت به خانواده،  مواد مخدر و روابط جنسی اطلاع پیدا می‌کنیم و به واسطه‌ی عکس‌هایش مدل اتومبیل، تعطیلات و چیدمان خانه‌ی او را مشاهده می‌کنیم. بسیاری از کاربران توییتر حتی دمای قهوه‌ی خود را هم به اشتراک می‌گذارند و کاربران اینستاگرام روزانه هزاران عکس‌ دستکاری شده منتشر می‌کنند. همه‌ی این به اشتراک‌گذاری‌ها ممکن است به توسعه جوامع کمک کند ولی آیا نمی‌توان آن را ناقض حریم خصوصی افراد نیز دانست؟

رابطه‌ی بین رسانه‌های اجتماعی و حفظ حریم خصوصی از مدت‌های طولانی به یک موضوع بحث‌برانگیز تبدیل شده است، مدیران شبکه‌های اجتماعی همواره اشاره می‌کنند که در پی فراهم کردن امنیت کامل برای کاربران‌شان هستند. اما به نظر می‌رسد این‌ها فقط تعدادی کلمه هستند که بر زبان آن‌ها جاری می‌شوند.

در سال ۲۰۱۰ با وجود این‌که فیسبوک کاملا امن اعلام می‌شد چت‌های خصوصی افراد برای همه نمایان شد، ممکن است به زودی اشکالات مشابه دیگری نیز به وجود بیاید.

اگر چه این مشکلات به سرعت رفع می‌شوند ولی رسانه‌های اجتماعی پتانسیل بسیار زیادی برای درز دادن اطلاعات به بیرون دارند. بنابراین رسانه‌های اجتماعی نه فقط مجموعه‌ای از مکان‌های آنلاین، بلکه جایی هستند که کمک می‌کنند برخی افراد از اطلاعات خصوصی دیگران جهت منافع خود و یا نابودی زندگی دیگران استفاده کنند.

چه اطلاعاتی در رسانه‌های اجتماعی به صورت عمومی قابل مشاهده هستند؟

دو نوع از اطلاعات در مورد یک کاربر روی شبکه‌های اجتماعی وجود دارد: اطلاعاتی که خود کاربر آن‌ها را به اشتراک گذاشته و اطلاعاتی که از طریق ردیابی می‌توان در مورد وی جمع‌آوری کرد. عکس و سایر رسانه‌ها، اطلاعات مربوط به زندگینامه، اطلاعات تماس، علایق و... اطلاعاتی هستند که خود کاربر آن‌ها را به اشتراک می‌گذارد. برای عمومی کردن این اطلاعات روش‌های بسیاری موجود است.

۱) کاربر به تنظیمات حریم خصوصی دست نزند، آن‌ها را بصورت پیش‌فرض باقی بگذارد و اطلاعات خود را به صورت عمومی منتشر کند.

۲) برخی از اطلاعات به صورت پیش‌فرض عمومی هستند و امکان محدود کردن آن‌ها وجود ندارد.

۳) شبکه‌های اجتماعی می‌توانند هر زمان که خواستند بدون اجازه‌ی کاربر سیاست حفظ حریم خصوصی خود را تغییر دهند، بنابراین محتوایی که با تنظیمات حریم خصوصی محدود ارسال شده باشد زمانی که سیاست حریم خصوصی تغییر کند قابل مشاهده خواهد بود.

۴) برنامه‌های شخص ثالث که مجوز دسترسی به آن‌ها اعطا شده باشد قادر به مشاهده اطلاعات یک کاربر هستند.

براساس تحقیقاتی که انجام شده حدود ۶۸ درصد از کاربران فیسبوک کلا نمی‌دانند تنظیمات حریم خصوصی به چه دردی می‌خورد و بنابراین بدون هیچ تنظیماتی اطلاعات خود را تماما در  آن‌جا قرار می‌دهند.

اما نوع دیگری ازاطلاعات وجود دارد که از طریق کوکی‌ها جمع‌آوری می‌شود و کاربر در ایجاد آن‌ها نقشی ندارد مانند ردیابی صفحاتی که کاربر دنبال‌شان می‌کند، دسترسی به اطلاعات سبد خرید و... هر بیت از اطلاعاتی که ما فاش می‌کنیم، قابل ردیابی است. این اطلاعات شامل اطلاعات کارت اعتباری، آدرس آی‌پی ما، آی‌دی آنلاین ما و بسیاری از اطلاعات دیگر که با سوداهای گوناگون از آنان بهره‌برداری می‌شود.

چه کسانی می‌توانند به اطلاعات حریم خصوصی ما دسترسی داشته باشند؟

افرادی که اطلاعات شخصی را براساس دلایل حقوقی جمع‌آوری می‌کنند، مانند تبلیغ‌کنندگانی که با اطلاعات شخصی بهتر می‌توانند آگهی‌های خود را هدف قراردهند و یا توسعه‎دهندگان نرم‌افزارهای شخص ثالث که اطلاعات فرد را با برنامه‌های کاربردی مانند بازی‌های آنلاین ترکیب می‌کنند. (برخی ازشبکه‌های اجتماعی به توسعه‌دهندگان برنامه‌ها اجازه‌ی دسترسی به سیستم‌عامل خود را به منظور ایجاد برنامه‌های کاربردی می‌دهند، چون این کار تعامل کاربران با مخاطبان‌شان را جذاب‌تر می‌کند.)

برخی واقعیت‌ها را نسبت به این برنامه‌های شخص ثالث می‌بایست در نظر داشته باشید: این برنامه‌ها گاها فقط برای جمع‎‌آوری اطلاعات بیشتر در مورد کاربران استفاده می‌شوند. در ضمن آن‌ها ممکن است برنامه‌هایی مخرب باشند و فقط برای حمله به رایانه طراحی شده باشند.

به عنوان یک قاعده‌ی کلی، هنگام استفاده از چنین برنامه‌هایی احتیاط کنید، به یاد داشته باشید کنترل اطلاعاتی که آن‌ها می‌توانند جمع‌آوری کنند دشوار است و شما هرگز نخواهید فهمید که چگونه از آن‌ها استفاده خواهند کرد.

دسته دوم افرادی هستند که اطلاعات شخصی کاربران را برای اهداف غیرقانونی جمع‌آوری می‌کنند. مانند سارقان هویت و یا سایر مجرمان آنلاین که قصد کلاه‌برداری و یا اذیت افراد را دارند.

همچنین دولت‌ها نیز از مشتریان همیشگی اطلاعات حریم خصوصی در شبکه‌های اجتماعی هستند. موسسه‌ی EFF  با کمک دانشگاه کالیفرنیا هر ساله چگونگی استفاده‌ی سازمان‌های دولتی از داده‌های شبکه‌های اجتماعی را منتشر می‌کند. در حال حاضر قانون حریم ارتباطات الکترونیکی به مقامات دولتی اجازه‌ی دسترسی به اطلاعات شبکه‌های اجتماعی را با حکم دادگاه می‌دهد.

این اطلاعاتی که از طریق شبکه‌های اجتماعی در اختیار دولت قرار می‌گیرد، به عنوان شواهدی در طول محاکمات جنایی و مدنی استفاده می‌شوند. در مواردی مثل حضانت فرزند، پرونده‌های حقوقی بیمه، محاکمه‌های جنایی و سخنان نامناسب نسبت به دولت اطلاعات کاربران به عنوان مدارکی در دادگاه بر علیه وی خواهند بود.

علاوه بر این‌ها، سازمان‌های جاسوسی/امنیتی جهان همچون NSA از مشتریان پروپاقرص داده‌های افراد در شبکه‌های اجتماعی هستند. سازمان‌هایی که بدون اطلاع مراجع قانونی و بصورت مخفی، مدت‌هاست که ریزترین فعالیت‌های آنلاین را تحت نظر دارند و تحلیل می‌کنند.

نکاتی عمومی برای حفظ حریم خصوصی در شبکه‌های اجتماعی

۱) با تنظیمات حریم خصوصی در هر شبکه‌ی اجتماعی که از آن استفاده می‌کنید، آشنا باشید. به عنوان مثال در فیسبوک مطمئن باشید که به طور پیش‌فرض تنظیمات را روی "فقط دوستان" قرار دهید. روش دیگر استفاده از تنظیمات Custom است که امنیت بیشتری برای شما تامین خواهد کرد.

سوءاستفاده از اطلاعات افراد (به خصوص عکس‌‎ها) مسئله‌ی تازه‌ای نیست، اما برخی از تنظیمات کوچک و پنهان کردن این اطلاعات از دید عموم می‌تواند امینت بیشتری را برای ما فراهم کند. دالاس میلر یکی از قربانیان رسانه‌های اجتماعی است، او عکس‌هایش را به صورت پابلیک در صفحه‌ی فیسبوکش منتشر می‌کرد. براساس نوشته‌ی هافینگتن‌پست عکس‌های او از صفحه‌ی فیسبوکش دزدیده شده و در تبلیغات یکی از سایت‌های نامشروع منتشر شد.

چنین اتفاقاتی در کشور ما نیز بسیار رخ داده است، سال پیش به گزارش ایسنا فردی با جمع‌آوری عکس‌های پروفایل دختران جوان و معرفی آنان به عنوان زنان صیغه‎‌ای از مردم کلاهبرداری می‌کرد، رئیس پلیس فتای تهران پس از این ماجرا از مردم خواست نسبت به تنظیمات حریم خصوصی خود در رسانه‌های اجتماعی دقت لازم را داشته باشند.

۲) آدرس، شماره تلفن و یا آدرس ایمیل خود را در شبکه‌های اجتماعی ارسال نکنید، به یاد داشته باشید که شرکت‌های بازاریابی به دنبال این نوع از اطلاعات هستند و ممکن است از آن‌ها سواستفاده بکنند. اگر هر کدام از این موارد را استفاده می‌کنید دسترسی به آن را محدود کنید.

۳) از ارائه‌ی اطلاعاتی مثل تاریخ تولد، سن و محل تولد پرهیز کنید و یا حداقل دسترسی به آن را محدود کنید، این اطلاعات می‌توانند از طریق سارقان هویت و یا شرکت‌های داده‌کاوی مورد سواستفاده قرار گیرند.

براساس تحقیقات انجام شده سالانه فقط ۱۳ میلیون نفر‌ آمریکایی (۵ درصد از کل جمعیت ایالت متحده) قربانیان سرقت هویت و معاملات جعلی می‌شوند. کارشناسان معتقدند با در دست داشتن تاریخ تولد و محل تولد هر کسی در آمریکا تقریبا با دقت ۹۰ درصد می‌‌توان شماره تامین اجتماعی (SSN) فرد را تا ۵ رقم پیش‌بینی کرد. Phil McKenna در یک پست وبلاگی توضیح داده که چگونه با در دسترس بودن تاریخ تولدش سارق توانسته حساب بانکی‌اش را خالی کند.


۴) از تغییرات سیاست‌های حریم خصوصی شبکه‌های اجتماعی مختلف آگاه باشید، با پیگیری سایت‌های رسمی شبکه‌های اجتماعی می‌توان از این تغییرات آگاه شد. یک پروژه از بنیاد مرزهای الکترونیک (Eff) نیز تغییرات سیاست‌ها را پیگیری می‌کند، البته همه‌ی شبکه‌های اجتماعی را تحت پوشش قرار نداده است.

۵) فقط با کسانی در شبکه‌های اجتماعی ارتباط برقرار کنید که آن‌ها را به رسمیت می‌شناسید و یا هویت آن‌ها تائید شده است. اما امن‌ترین کار این است درخواست‌های افراد غریبه را رد کنید، اما در صورتی که قبول کردید از تنظیمات حریم خصوصی استفاده کنید و اطلاعاتی را که قابل مشاهده است برای آن‌ها محدود کنید.


۶) هر زمانی که یک سایت شبکه‌ی اجتماعی را ترک می‌کنید کوکی‌ها را حذف کنید. کوکی‌ها بسیاری از اطلاعات را به صورت کد شده داخل خود نگه می‌دارند، اما بسیاری از حرفه‌ای قادر هستند این اطلاعات رمزگشایی کنند و از آن‌ها سوءاستفاده کنند.

برای حذف کردن کوکی‌ها اگر از مرورگر فایرفاکس استفاده می‌کنید، روی tools کلیک کرده و option را انتخاب کنید. سپس preمانند تصویر به قسمت privacy مراجعه کنید و remove را انتخاب کنید.

در کادری که ظاهر می‌شود کلمه‌ی فیسبوک را تایپ کنید و سپس Remove all را بزنید.

روی سایر مرورگرها نیز با تنظیمات مشابهی می‌توانید کوکی‌ها را غیرفعال بکنید (در صورتی که مشکلی پیش آمد می‌توانید به این لینک مراجعه کنید).


۷) برنامه‌ی تعطیلات خود را به صورت عموم منتشر نکنید چون ممکن است سارقان از این اطلاعات استفاده کنند و خانه شما را در حالی‌که در خارج از شهر به سر می‌برید، غارت کنند. حتی از برنامه‌هایی که به طور خودکار موقعیت شما را منتشر می‌کنند نیز استفاده نکنید. البته اگر نسبت به دوستان خود اطمینان کامل دارید می‌توانید این تعطیلات را فقط با دوستان خود به اشتراک بگذارید.


۸) در هنگام استفاده از برنامه‌های شخص ثالث احتیاط کنید، برای داشتن بالاترین سطح امنیت به طور کلی از آن‌ها اجتناب کنید. اگر از یکی از آن‌ها استفاده کردید، سیاست‌های حفظ حریم خصوصی و شرایط استفاده از خدمات را برای نرم‌افزار بررسی کنید.


۹) اگر از رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنید که چت‌های ویدیویی ارائه می‎‌کنند، به نور کامپیوتر که نشان می‌دهد دوربین شما در حال استفاده است یا نه، توجه کنید.


۱۰) همواره به یاد داشته باشید هر چیزی که شما به صورت آنلاین ارسال می‌کنید، موقتی نیست، ذخیره می‌شود و احتمالا برای همیشه باقی خواهد ماند.