شاید چند سال پیش تلفن تنها راه ارتباطی برای دسترسی به افرادی بود که نزدیک ما نبودند، اما امروزه روش‌های ارتباطی زیادی از طریق اینترنت به وجود آمده است. اپلیکیشن‌های پیام‌رسان، ایمیل‌ها، مسنجرها، چت‌روم‌ها و شبکه‌های اجتماعی ابزارهای جدیدی برای برقراری روابط اجتماعی نوین هستند.
در این میان نقش شبکه‌های اجتماعی در پرکردن اوقات فراغت و گسترش ارتباطات بیشتر شده است و به بخش مهمی از زندگی مردم جهان تبدیل شده است. این شبکه‌ها منبع مهمی برای پی بردن به رفتار کاربران هستند. اطلاعات موجود در پروفایل‌ها، مطالبی که منتشر می‌شوند، دیدگاه‌هایی که نوشته می‌شود، همه و همه منابع خوبی برای تحلیل رفتار افراد و پی بردن به الگوهای فکری آن‌هاست. نکته‌ی مهم اینجاست که کاربر امروزی در استفاده از این بسترها به دنبال رعایت هرچه بیشتر امنیت و حریم خصوصی خود است. به همین علت بیشتر کشورها سعی می‌کنند تا برای امنیت ملی هم که شده از سرویس‌های اجتماعی بومی خود حمایت کنند.
شبکه‌های اجتماعی ایرانی نیز با همین هدف بوجود آمده‌اند. البته تعداد کاربران این شبکه‌ها -که اکثرا نوپا هستند- به نسبت نمونه‌های خارجی بسیار کمتر است. علت این موضوع می‌تواند ظاهر نامتناسب و زشت، عدم اطمینان کاربران و یا امکانات کم این بسترها باشد. به هر حال بهترین راه برای قضاوت این است که به عنوان یک کاربر معمولی از این شبکه‌ها استفاده کنیم. به بهانه این مطلب زمانا، عضو این شبکه‌های اجتماعی شدم تا برای چند روز هم که شده، طعم فعالیت در آن‌ها را بچشم.
فیس‌نما
شبکه‌ی فیس‌نما در سال ۱۳۹۱ تاسیس شده است و در حال حاضر هشتمین وب‌سایت پربازدید ایرانی است. با این وجود کاربری که برای اولین بار وارد این سایت می‌شود با دیدن این همه تبلیغات پاپ‌آپ تصور می‌کند که وارد یک سایت تبلیغاتی شده است. این سیستم تبلیغاتی از دو جهت به فیس‌نما کمک می‌کند. از طرفی راه درآمدی برای سایت است و از طرف دیگر نیر رتبه‌ی سایت را تا این حد بالا می‌برد. ولی این حجم از تبلیغات قبل از هر چیزی من را از فیس‌نما فراری می‌داد! نکته‌ی دیگر مربوط به محتوای ردوبدل شده در این شبکه است. محتوای این شبکه‌ی اجتماعی به شدت به زردی می‌زند و به ندرت می‌توان به محتوای کاربردی در آن دسترسی پیدا کرد.
فیس‌نما تلاش کرده تا سرویسی مانند فیسبوک را راه‌اندازی کند. رنگ پس زمینه، رابط کاربری و امکانات این شبکه شبیه فیسبوک است اما آیتم‌های زیاد، ناهماهنگی در رنگ‌های استفاده شده و تبلیغات چشمک‌زنِ آن، کاربر را بیشتر سردرگم می‌کند. به هر حال تلاش زیادی شده تا امکانات فیسبوک در فیس‌نما نیز ایجاد شود اما بهتر می‌شد اگر نوآوری و خلاقیت بیشتری را دست‌مایه‌ی این کار می‌کردند.
مسئله‌ی دیگر وجود یک تجربه‌ی هک شدن در کارنامه‌ی فیس‌نماست که باعث می‌شود اعتماد کاربران به این شبکه‌ی اجتماعی کمتر از بقیه باشد. اگر به یاد داشته باشید شبکه‌ی فیس‌نما دی ماه سال گذشته برای مدتی از دسترس خارج شد و اطلاعات کاربران آن در اینترنت منتشر شد. این فایل به حدی مبتدی کدگذاری شده بود که رمزعبورهای کاربران به راحتی کدگشایی شد و در دسترس عموم قرار گرفت.
در این اتفاق جدای از ایمن نبودن سیستم مدیریتی فیس‌نما، مشخص شد که کاربران هنوز هم از رمزعبورهای ساده ای مثل ۱۲۳۴۵ استفاده می‌کنند و جالب اینجاست که فیس‌نما هم اجازه داده تا کاربران چنین رمز عبورهایی را برای خود استفاده کنند.
کلوب
سرویس کلوب از سال ۱۳۸۳ فعالیت خود را شروع کرد است و قدیمی‌ترین و پرکاربرترین شبکه‌ی اجتماعی ایرانی است. این وب‌سایت در حال حاضر ۲۹اُمین وب‌سایت پربازدید در ایران است و در حدود دو میلیون کاربر دارد. آپارات، میهن‌بلاگ و شبکه‌ی اجتماعی اشتراک عکس لنزور نیز از دیگر سایت‌هایی است که توسط تیم سازنده‌ی کلوب طراحی شده است.
طراحی کلوب به نسبت بقیه‌ی شبکه‌های اجتماعی شناخته‌شده، ساده‌تر و منظم‌تر دیده می‌رسد. قدمت کلوب به قبل از راه اندازی فیسبوک بازمی‌گردد.
یکی از تفاوت‌های کلوب در این است که برای انتشار ویدئو یا عکس نمی‌توان آن را مستقیما بر روی این شبکه اجتماعی آپلود نمود و باید لینک ویدئو را در مطلب قرار داد. واضح است که این ویژگی برای استفاده از سرویس‌های آپارات و لنزور در کلوب تعبیه شده است.
کلوب در مقایسه با نمونه‌های دیگر بومی بهتر عمل می‌کند. امنیت و رعایت حریم خصوصی برای کاربر امروزی در جایگاه ویژه‌ای قرار دارد و حفاظت از اطلاعات پروفایل کاربران یکی از مسائلی است که باید به طور جدی مورد توجه قرار گیرد. شاید کلوب در زمینه‌ی تامین امنیت کاربران کمی بهتر از رقبای خود عمل کرده باشد. مثلا میتوانید هنگام فراموش کردن رمز عبور یا هک شدن با ترسیم یک نقاشی امنیتی حساب کاربری خود را بازیابی کنید اما نکات خیلی کوچکتر دیگری نیز وجود دارد که باید در نظر گرفته شود مثلا اینکه به کاربر اجازه انتخاب رمزعبورهای ساده داده نشود!
یکی از ویژگی‌های مثبت کلوب، حضور رسمی برخی نهادهای دولتی و خصوصی مانند رییس‌جمهور، ایرانسل و ... در آن است. هرچند به نظر می‌رسد که همین حضور نیست، بیشتر جنبه‌ی تبلیغاتی و تشریفاتی دارد تا کاربردی و استراتژیک.
هم میهن
هم‌میهن در الکسا رتبه‌ی ۳۷ ایران را دارد و سومین شبکه‌ی اجتماعی پرطرفدار در ایران است. برای کاربری که برای اولین بار وارد این سایت می‌شود مشخص نیست که هم‌میهن شبکه‌ای مانند توییتر است یا فیسبوک! این شبکه مانند تالارهای گفتگو طراحی شده و بیشتر از شبکه‌ی اجتماعی به یک تالار گفتگوی پیشرفته شبیه است. علاوه بر این از دید کاربری که بعد از تجربه‌ی شبکه‌ای مثل فیسبوک قصد دارد به یک شبکه‌ی اجتماعی وطنی مهاجرت کند، هم‌میهن مانند یک فاجعه است!
محتوایی که در هم‌میهن منتشر می‌شود، همانند بیشتر شبکه‌های اجتماعی بومی، کوچه‌بازاری است. در واقع همان مطلب زردی که در شبکه‌های وایبر و تلگرام هر روز می‌بینید و می‌خوانید در چنین شبکه‌های اجتماعی هم دست به دست می‌شوند و کمتر کاربری را می‌توان پیدا کرد که مختص آن‌ها به تولید محتوای حرفه‌ای بپردازد.
هرقدر تلاش کردم، نمی‌توانستم بدون جبهه‌گیری وارد فضای این شبکه‌های اجتماعی بشوم. برای شخصی همچون من که مدت‌ها درگیر استفاده از توییتر، فیسبوک و اینستاگرام بوده است، استفاده از شبکه‌های اجتماعی فارسی سخت، پیچیده و در بسیاری مواقع اعصاب خورد کن بود.
تمام وقت منتظر بودم که دلیلی بیابم که شگفت زده ام کند و بهانه‌ای شود برای فعال نگه داشتن یکی از اکانت‌هایم در این سایت‌ها، با این وجود هرقدر که پیش رفتم بیشتر به ذوقم خورد و احتمال اینکه دوباره به سویشان برگردم به صفر میل می‌کند.
با این‌همه قابل کتمان نیست که این شبکه‌های اجتماعی، همچون موجوداتی نیمه‌جان در وسط کارزار وب فارسی مانده‌اند و نه راه پس دارند و نه راه پیش.
سُر. واو. شین
