کشف رازهای نهان بدن انسان همواره یکی از شگفتانگیزترین مقولهها است. در سال ۱۹۹۶ در فیلم سفر فوقالعاده، دانشمندان ایالات متحده یک وسیلهی کوچک به نام پروتئوس را به همراه تعدادی انسان در ابعاد میکروسکوپی در آزمایشگاه از طریق جریان خون وارد بدن انسان کردند. این وسیله با جریان خون به مغز راه پیدا میکرد و انسانهای موجود در آن به کمک تفنگهای لیزری خود به انجام عملهای جراحی ظریف میپرداختند.
امروز ما در قرن بیست و یکم قرار گرفتهایم، بنابراین سفر فوقالعاده و رویای آن روزها تا حد زیادی به واقعیت نزدیک شده است. امروزه مفاهیم عملیات پزشکی بیشتر به سمت داستانهای علمی و تخیلی متمایل شده است. دانشمندان در حال طراحی رباتهایی با قابلیتهای متفاوت هستند. البته این رباتها باید به اندازهی کافی کوچک باشند تا بتوانند وارد بدن انسان شده و به انجام عملیات درمانی بپردازند.
برخی از مهندسین فعال در زمینهی میکرورباتیک با اعتماد به نفس از کاربرد میکرو رباتها در آیندهی پزشکی خبر میدهند. متین سیتی (Metin Sitti) یکی از مهندسان میکرورباتیست، بزرگترین هدف موسسهشان را کاربرد رباتیک در مراقبتهای پزشکی میداند.
محققان بر این باورند که با طراحی صحیح میکرورباتها قادر خواهند بود به شکلی هدفمند در زمینهی پزشکی به پزشکان کمک کنند. به عنوان مثال میتوانند دوز مشخصی از داروها یا دانههای رادیواکتیویته را به بدن برسانند، لختههایی خونی را پاک کنند، بیوپسی بافت انجام دهند، یا امکانی فراهم کنند تا سلولهای جدید بتوانند بسیار سریع رشد کنند.
در حال حاضر میکرو رباتها در دو زمینه به پزشکان کمک میکنند: یکی تشخیص زود هنگام بیماری و دیگری هدفگیری دقیق نقطهای از بدن که باید درمان شود. استاد رباتیک و سیستمهای هوشمند برادلی نلسون از زوریخ در این مورد میگوید:
رویای ما هم همان سفر فوقالعاده به داخل بدن است.
بیشک تحقق این رویا بر طیف وسیعی از موانع مهندسی کنونی غلبه خواهد کرد. البته نباید این نکته را نادیده بگیریم که هر یک از عملیات رباتیک انجام شده در مقیاس میکروسکوپی نیاز به تفکر و بازبینی مجدد دارند. زیرا هنگام کار کردن این رباتها در داخل بدن باید محدودیتهای بسیاری در نظر گرفته شود. از جمله اینکه ربات در داخل بدن باید قابل پیگیری باشد، از طرفی نیز باید مطمئن باشیم که این ربات سمی نیست و به بافت آسیب نمی رساند و ماموریتش را در داخل بدن به طور کامل انجام میدهد.
پزشکی در حال حاضر در بسیاری از زمینهها پیشرفت کرده است. اکنون پزشکان قادرند به کمک وسیلههای پزشکی ویدئویی از دستگاه گوارش انسان داشته باشند. اما هنوز موفق نشدهاند بدون انجام عمل جراحی به ارگانهای حیاتی بدن مثل قلب و مغز و چشم دسترسی داشته باشند.
یک نمونه از میکرو رباتهایی که در زمینهی پزشکی کاربرد دارد رباتی است که از آن به عنوان راهی برای غربالگری سرطان رودهی بزرگ استفاده میشود. این میکرو ربات به شکل یک ستاره طراحی شده است و به عوامل محیطی مانند دما، PH و آنزیم حساس است. این وسیله میتواند به بیمارانی که به بیماریهای مزمن و التهاب رودهای دچار هستند کمک کند و از داخل رودهی بزرگ آنها نمونهبرداری و بیوپسی انجام دهد.
پزشکان میتوانند صدها یا حتی هزاران نمونه از این میکرو ربات را به وسیلهی یک لوله وارد رودهی بزرگ بیمار کنند. همانگونه که در بالا هم اشاره شد این میکرو ربات به دما حساس است و در صورت نیاز به انجام خودکار نمونهبرداری و بیوپسی میپردازد. پس از اتمام ماموریت نیز میتوان این دستگاه را به وسیلهی آهنربا از رودهی بیمار خارج کرد.
به نظر میرسد زمان آنکه به جای داروهای شیمیایی، رباتهای هوشمندی را ببلعیم که وارد بخش مشخصی از بدن ما میشوند و درمانمان میکنند، فرا رسیده است.