ایده‌ی نوشتن این متن از مقاله‌ای که در سال ۲۰۱۴ توسط جان کانارلا و جاشوآ اسپچلر منتشر شد، گرفته شده است. این دو دانشجوی فارغ التحصیل از دانشگاه پرینسون آمریکا، فیسبوک را به بیماری طاعونی تشبیه می‌کنند که با سرعت در جامعه رشد کرده و در یک نقطه خاموش خواهد شد.
محققین بسیاری بر این باورند که این شبکه‌ی اجتماعی تا چند سال آینده به طور کامل کنار گذاشته خواهد شد. در این مقاله نیز دلایلی آورده شده است که نشان می‌دهد فیسبوک ۸۰ درصد کاربران خود را تا سال ۲۰۱۷ از دست خواهد داد.
این نتیجه گیری براساس میزان جست وجوی کلمه‌ی فیسبوک در گوگل بوده است زیرا از دسامبر سال ۲۰۱۲ به بعد میزان جست و جوی کلمه‌ی فیسبوک در گوگل کاهش یافته است. MySpace مثال خوبی برای این ادعا خواهد بود. این شبکه‌ی اجتماعی قبل از روی کار آمدن فیسبوک طرفداران زیادی داشت اما خیلی زود دچار افول شد.
آمارهای مختلفی هستند که نشان می‌دهند، کاربران -بخصوص جوانان- دیگر شبکه‌ی اجتماعی پیچیده‌ای مانند فیسبوک را چندان خوشایند نمی‌‌دانند و به شبکه‌های اجتماعی ساده‌‌تری نظیر توییتر و اینستاگرام روی آورده اند.
اما مایک دولین، محقق داده های فیسبوک، در جواب این تحلیل می‌گوید:
ما نیز با همان روشی که در این مقاله ذکر شده است می‌توانیم ثابت کنیم که دانشگاه پرینسون تا همین چند سال آینده از میان خواهد رفت. بر اساس تحقیقی که ما انجام دادیم این دانشگاه تا سال ۲۰۱۸ نیمی از دانشجویان خود را از دست خواهد داد و در سال ۲۰۲۱ نیز عملا هیچ دانشجویی نخواهد داشت.
بر اساس تجزیه و تحلیل علمی قوی ما، تا چند سال آینده تنها یاد و خاطره ای از دانشگاه پرینسون در خاطر دانشجویان باقی خواهد ماند.
با مطرح شدن این مسائل، ناخودآگاه سوالی در ذهن همه به وجود می‌آید. واقعا فیسبوک چه خواهد شد؟ آیا روزی خواهد رسید که همه عضو فیسبوک باشند یا اینکه برعکسِ این موضوع اتفاق خواهد افتاد. البته می‌توان این سوال را به شکلی دیگر نیز مطرح کرد. اینکه فیسبوک را چه زمانی باید کنار بگذاریم؟
البته پاسخ دادن به این سوال زیاد هم آسان نیست. شبکه‌ی اجتماعی MySpace با وجود اینکه محبوبیت چندانی در میان کاربران ندارد، حدود ۵۰ میلیون بازدید کننده‌ی ماهیانه دارد. این رقم تقریبا یک چهارم میزان کاربران فعال توییتر است که معادل کل جمعیت کلمبیا است!
فیسبوک بعد از سال ۲۰۱۲ بسیاری از کاربران خود مخصوصا نوجوانان را از دست داد. آمار نشان می‌دهد که تعداد نوجوانان ۱۳ تا ۱۷ سالی که از فیسبوک استفاده می‌کردند در سال ۲۰۱۴ از ۹۵ درصد به ۸۸ درصد کاهش یافت. بر اساس این آمار میزان کل کاربران فیسبوک در یک سال گذشته ۳ درصد کمتر شده است. جالب اینجاست که براساس مقاله‌ی دیگری از VB، میزان فعالیت کاربرانی که به طور مرتب از فیسبوک استفاده می‌کنند نیز نسبت به گذشته کاهش فراوانی داشته است.
بیش از یک چهارم کاربران فیسبوک فقط برای اطلاع از پست های دیگران به این شبکه لاگین می‌کنند، بدون اینکه نظر و یا پستی منتشر کنند. کاملا مشخص است که طرفداران این شبکه های اجتماعی در کشورهای آمریکا و انگلیس به شدت در حال کاهش هستند. برای همین هم این کمپانی قصد دارد تا در کشورهای جدیدی نفوذ کرده و کاربران بیشتری پیدا کند.
به نظر می‌رسد کاربران جدید و یا کم سن و سال بیشتر مایلند تا در این شبکه‌ی اجتماعی فعالیت کنند. جوان ها و بیشتر افراد با سواد فقط برای رویت پست های بقیه از فیسبوک استفاده می‌کنند.
ابتدای فعالیت فیسبوک
اجازه دهید به سال ۲۰۰۵ بازگردیم و نگاهی به یکی از مصاحبه های مارک زاکربرگ بیندازیم که در آن نحوه‌ی کار فیسبوک را توضیح می‌داد. گفته های او در این مصاحبه نشان می‌داد که فیسبوک یک شبکه‌ی اجتماعی برای دانشجویان است تا همدیگر را بشناسند و اطلاعات دانشگاهی خود را در آن به اشتراک بگذارند.
من اگر می‌خواهم اطلاعاتی درباره‌ی شما داشته باشم، به فیسبوک می‌روم و نام شما را تایپ می‌کنم. در این صورت به تمام اطلاعاتی که از شما می‌خواهم، دسترسی خواهم داشت. من می‌خواهم تا فیسبوک یک شبکه‌ی اجتماعی جالب مخصوص دانشگاه‌ها باشد.
فیسبوک یک پیشنهاد ساده و درعین حال جالب برای ارتباط دانشکده هاست.
فیسبوکِ امروز
شاید در ابتدا فیسبوک شبکه‌ی اجتماعی بود که برای دانشجویان هاروارد طراحی شده ولی اکنون و در سال ۲۰۱۵، نه تنها دانشجویان بلکه همه از این شبکه‌ی اجتماعی استفاده می‌کنند.
ماموریت ما این است که در تمام جهان باشیم. به همین دلیل است که باید طراحی‌مان با هر فرهنگ و زبانی متناسب باشد. برای رسیدن به این هدف نیز، ویژگی هایی را اجرا می‌کنیم که مورد پسند ۹۰ درصد افراد قرار بگیرد.
از سال ۲۰۱۰ و زمانی که قابلیت لایک به فیسبوک اضافه شده است، روزانه صدها وب‌سایت تازه تاسیس را می‌بینیم که دکمه‌ی لایک را به وب‌سایت خود اضافه می‌کنند. شاید هر فردی که کمی دانش HTML داشته باشد می‌تواند دکمه‌ی لایک را به وب سایت خود اضافه کند اما آیا می‌توان تایم لاین فیسبوک را نیز در آن دید؟ در این شبکه‌ی اجتماعی می‌توانید موارد زیادی مثل عکس هنرمندان، ویدیو های جالب، رویداد های مختلف، چالش های همگانی و حتی تبلیغ شرکت ها را ببینید.
البته عده ای معتقدند که این شبکه‌ی اجتماعی به بستری تبدیل شده است که فقط نمایشی خیالی را از فرد ارائه می‌دهد. کاربران در آن عکس بهترین غذاهای‌شان را به اشتراک می‌گذارند و سفر هایشان را به رخ مردم می‌کشند. انگار نه انگار که شاید تمام روزهای هفته را کار می‌کنند تا بتواند در روز تعطیل به گردش بروند.
به هر حال جامعه شناسان آمریکایی معتقدند که فیسبوک کم کم به روزهای شکست خود نزدیک می‌شود. بر اساس گزارشی که در YouGov منتشر شده است در طول یک سال گذشته ۱۰ درصد از کاربران توییتر و ۹ درصد از کاربران فیسبوک این شبکه های اجتماعی را ترک کرده اند. شاید یکی از دلایل این مسئله این باشد که کارایی خود را از دست داده است. فیسبوک در واقع محلی برای به اشتراک گذاشتن تصاویر، نوشته ها، ویدئو و یا تبلیغ برای شرکت هاست. این در حالی است که برای هر کدام از این موارد، شبکه های دیگری توسعه داده شده اند. در حال حاضر کاربران می‌توانند عکس های خود را در اینستاگرام منتشر کنند، در یوتیوب ویدئو آپلود کنند و از سایت های مختلف برای تبلیغ شرکت خود استفاده کنند.
دلیل دیگری که می‌توان مطرح کرد در واقع افزایش نگرانی کاربران نسبت به حریم خصوصی‌شان است. بعد از سخنان ادوارد اسنودن درباره‌ی اینکه اطلاعات کاربران در فیسبوک توسط دولت ها رویت می‌شود، کاربران حساسیت بیشتری پیدا کرده اند. عده‌ی دیگری نیز معتقدند که سیاست های این شبکه‌ی اجتماعی بیشتر به سمت تبلیغات و بازاریابی سوق پیدا کرده است و محتوای شخصی کمتر در آن منتشر می‌شود.
با این وجود کاربران اینستاگرام و پینترست در طی چند ماه گذشته افزایش قابل توجهی داشته اند. به نظر می‌رسد کاربران دوست دارند به جای اینکه محتواهای مختلفی را در یک بستر منتشر کنند، در بستر های مختلف محتواهای مختلفی را به اشتراک بگذارند. مثلا در اینستاگرام عکس های شخصی خود را منتشر کنند و در لینکدین نیز فعالیت شغلی و رسمی داشته باشند.
اینکه فیسبوک قصد دارد تا شبکه‌ای برای همه‌ی کاربران داشته باشد، مشکل ایجاد می‌کند. شاید شما از فیسبوک برای سرگرمی استفاده می‌کنید و دوست ندارید در آن پست های تبلیغاتی ببینید! برای همین هم دیگر برای‌تان هیجان انگیز نخواهد بود که فیسبوک بروید و پست های تبلیغاتی یک شرکت را لایک کنید.
ظاهرا خود فیسبوک نیز به همین نتیجه رسیده است. مثالی که می‌توان زد مربوط به حذف اپلیکیشن دوربین این شرکت بعد از خریداری اینستاگرام بود. این اپلیکیشن بعد از خریدن اینستاگرام خیلی بی سر و صدا از اپ استور حذف شد. این اپلیکیشن برنامه ای بود که با هدف آسان‌تر و سریع‌ترکردن به‌اشتراک‌گذاری و مشاهده‌ی تصاویر متعدد از طریق فیسبوک عرضه شده بود.
فیسبوک تلاش می‌کند تا با خریدن برنامه هایی مانند واتس اپ و اینستاگرام محبوبیت خود را میان مردم بیشتر کند. تصاحب این برنامه ها همان تغییر بزرگی است که در استراتژی اولیه‌ی فیسبوک رخ داده است.
فیسبوک در گذشته تنها یک برنامه بود اما در حال حاضر شامل خانواده ای از برنامه ها در گوشی شما است. این خانواده در کل ۱.۴ میلیارد کاربر دارد که ۷۰۰ میلیون آن متعلق به خود فیسبوک، ۷۰۰ میلیون عضو واتس اپ، ۶۰۰ میلیون عضو مسنجر و ۳۰۰ میلیون نیز کاربر اینستاگرام‌اند.
آینده
آینده‌ی فیسبوک را می‌توان به کوکاکولا تشبیه کرد. این شرکت در ابتدا تنها یک نوع نوشابه تولید می‌کرد ولی بعدها متوجه شد که همه یک نوع نوشابه را دوست ندارند. برای همین تصمیم گرفت تا محصولات مختلفی را برای سلیقه های مختلف، تولید کند. کوکاکولا در حال حاضر ۳۵۰۰ محصول متفاوت را در کل دنیا عرضه می‌کند. فیسبوک نیز شاید در ابتدا قصد داشت تا شبکه‌ی یکسانی را برای تمامی فعالیت های کاربران ایجاد کند اما به نظر می‌رسد استراتژی خود را تغییر داده باشد.
با تمامی این گفته ها نمی‌توان منکر شد که شبکه‌ی اجتماعی توانسته ۱.۳۵ میلیارد نفر در کل جهان را به هم مرتبط کند. کاری که شبکه‌های جدیدتر مثل اینستاگرام و حتی خود گوگل نتوانست آن را انجام دهد.
به هر حال نکته‌ی حائز اهمیت اینجاست که اگر فیسبوک بتواند نوآوری های تازه‌ای را به شبکه‌ی اجتماعی خود بیاورد، مطمئنا به این زودی‌ها کنار گذاشته نخواهد شد.
محمد جواد حیدری پرچکوهی
